Habertürk’ten Ahmet Kıvanç, emekli EYT’li işçilerin kıdem tazminatı haklarıyla ilgili merak edilen her şeyin cevabını yazdı.
Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) düzenlemesi geçen yıl Mart ayında yürürlüğe girdi. Yaklaşık 2 milyon kişi EYT düzenlemesinden yararlanarak emekli oldu. Emekli olan işçilerden 900 bini aşan kısmı sosyal güvenlik destek primine (SGDP) tabi olarak çalışmaya devam ediyor. Aynı işyerinde bir ay içinde yeniden çalışmaya başlayan işçiler için 5 puanlık prim indirimi sağlandı. Bu teşvik dolayısıyla da işçilerin önemli bir kısmı aynı işyerinde çalışmaya devam ediyor.
Emekli olduğu tarihte kıdem tazminatını aldıktan sonra aynı işyerinde veya başka bir işyerinde çalışmaya başlayanlar, kıdem tazminatı hakkı bakımından herhangi bir işyerinde yeni işe başlayan işçilerle aynı kurallara tabi olacaklar. Emeklilikten sonraki çalışma süreleriyle ilgili kıdem tazminatı alabilmeleri için yeni işyerinde en az bir yıl çalışmış olmaları ve kıdem tazminatı almaya hak kazanacak şekilde iş akdinin sona ermesi gerekir. Yani işçinin haklı bir nedenle iş akdini feshetmesi ya da işverenin haklı bir gerekçe olmadan işçiyi işten çıkarması halinde kıdem tazminatı alabilecekler. İşçiler haklı bir sebep olmadan kendi istekleri ile istifa ettiklerinde kıdem tazminatı alamayacaklar.
KIDEM TAZMİNATI ALMADAN ÇALIŞMAYA DEVAM EDEN İŞÇİLERİN DURUMU
Emekli olduktan sonra kıdem tazminatını alarak bu şekilde çalışmaya devam eden EYT’lilerin emeklilik sonrası döneme ait kıdem tazminatı konusu hukuken önemli ölçüde net. Ancak, kıdem tazminatını almadan çalışmaya devam eden işçiler ile işveren arasındaki anlaşmazlıklar önümüzdeki dönemde iş mahkemelerinin en önemli konusu olacak.
Geçmiş yıllardaki yerleşik uygulama emekli olan işçi kıdem tazminatını almadan aynı işyerinde çalışmaya devam ederse işçi daha sonra işten ayrıldığında, emeklilik hakkını ilk defa kullanıyormuş gibi muamele görüyordu ve o işyerindeki tüm çalışma sürelerine ait kıdem tazminatını son ücreti üzerinden alabiliyordu. İşyerlerinde bir tür yerleşik uygulamaya dönüştüğü için işverenin de bir itirazı olmuyordu.
Yargıtay son yıllarda emekli işçinin haklı sebep olmadan kendi isteğiyle işten ayrılması durumunda sadece emeklilik tarihine kadar olan birinci çalışma dönemi için kıdem tazminatı alabileceği, emeklilik sonrasındaki ikinci çalışma dönemi için kıdem tazminatı alamayacağı yönünde kararlar veriyor. Emeklilik öncesi çalışma sürelerine ait kıdem tazminatının ise emekli olduğu tarihteki son ücret üzerinden hesaplanması ve o tarihten ödemenin yapıldığı tarihe kadar olan süre için en yüksek banka mevduat faizinin uygulanmasını istiyor.
KIDEM TAZMİNATINI ALMADAN ÇALIŞMAYA DEVAM EDEN İŞÇİLER MAĞDUR OLABİLİR
EYT düzenlemesi dolayısıyla yaklaşık 2 milyon işçinin bir yıl içinde emekli olması işveren açısından çok büyük kıdem tazminatı yükü ortaya çıkardı. Emekli olup çalışmayı bırakan işçilerin kıdem tazminatı mecburen ödendi. Ancak, çoğu işletmede işverenler kıdem tazminatı ödemesini erteleyip işçisiyle çalışmaya devam etme yolunu tercih etti.
Bu işletmelerden bir kısmında işçiler ile işveren arasında “İşçinin emeklilik öncesi ve sonrası döneme ait kıdem tazminatı, iş akdinin sona erdiği tarihteki son ücreti üzerinden ödenecektir” şeklinde sözleşmeler imzalandı.
Bu tür sözleşme imzalanan işyerlerinde nispeten daha az anlaşmazlık yaşanacak. Ancak böyle sözleşme imzalanmış işyerinde işçinin kendi isteğiyle işten ayrılması durumunda işveren “Emeklilik öncesi kıdem tazminatını son ücret üzerinden öderim ama emeklilik sonrası döneme ilişkin hiç kıdem tazminatı ödemem” derse yine dava konusu olacak.
İşçi ile işveren arasında sözleşme imzalanmamış işyerlerinde emeklilik öncesi döneme ait çalışma süresi için kıdem tazminatına en yüksek banka mevduat faizi uygulanırken de iki taraflı mağduriyetler söz konusu olacak.
Bankalarca mevduata fiilen uygulanan azami faiz oranları Merkez Bankası’nca her ay yayımlanıyor. Örneğin, 2023 yılında enflasyon yaklaşık yüzde 65 olmasına karşın en yüksek mevduat faizi geçen yıl yüzde 26 ile yüzde 57 arasında gerçekleşti. İşçiler açısından bir mağduriyet söz konusu. Buna karşılık faizlerde dalgalanmanın yüksek olduğu dönemlerde nakde sıkışan sadece bir bankanın mevduata yüksek faiz uygulaması bile işvereni aşırı faiz ödemesi ile karşı karşıya bırakabilir.
İŞVEREN ÇIKARTIRSA EMEKLİLİK ÖNCESİ VE SONRASI SON ÜCRET ÜZERİNDEN ÖDENİR
Emekli işçi kıdem tazminatı ödenmeden aynı işyerinde çalışmaya devam ederken işverence işten çıkartılırsa emeklilik öncesi ve sonrası döneme ait çalışma süresine ait kıdem tazminatının tamamının son ücret üzerinden hesaplanması gerekiyor.
Emekli işçi haklı bir sebeple iş akdini feshettiğinde de emeklilik öncesi ve sonrası dönemin kıdem tazminatının son ücret üzerinden ve o tarihteki kıdem tazminatı tavanı dikkate alınarak ödenmesi gerekiyor.
KIDEM TAZMİNATI EMEKLİLİKTE EKSİK ÖDENMİŞSE TAMAMI SON ÜCRET ÜZERİNDEN ÖDENİR
İşçinin emeklilik öncesi döneme ait kıdem tazminatı emeklilik sırasında eksik ödenmişse ve emekli işçi işverence işten çıkartılmışsa durum değişir. Böyle bir durumda emeklilik öncesi ve sonrası dönemin kıdem tazminatı son ücret üzerinden hesaplanır. Emeklilik sırasındaki tazminat ödemesi avans olarak kabul edilip, hesaplanan son tutardan mahsup edilerek ödeme gerçekleştirilir. (Yargıtay 9. H.D. Esas No: 2015/27792, Karar No: 2016/21433). Yargıtay’ın burada aradığı tek kriter emeklilik sonrası ara vermeden aynı işyerinde çalışmaya devam edilmesidir.
